De strijd tegen apartheid in Zuid-Afrika en de lange nasleep voor de vrouwen die zich er tegen verzetten.
In Dear Winnie, worden de verhalen van negen actrices, zangeressen en performers met Afrikaanse roots verweven met die van Winnie Mandela. Hoe is het om vrouw, zwart en activist te zijn? Wanneer kom je in opstand? Wie was deze vrijheidsstrijder, Winnie Mandela? Waarom wordt zij anders beoordeeld dan haar mannelijke equivalenten?
Het Noord Nederlands toneel nodigde makerscollectief Jr.Cser uit om een voorstelling te maken na de succesvolle samenwerking bij de voorstelling Salam. Nadat Jr.Cser voorstellingen heeft gemaakt over Malcom X en Mohamed Ali is het nu de beurt aan Winnie Mandela en de verschillende visies op haar verhaal.
Een verhaal dat door het apartheidsregime besmeurd werd: Winnie was de ‘boze zwarte vrouw’; de ‘agressor’; het antoniem van de heilige Nelson, maar ‘Mama Winnie’ voor degenen die onder het apartheidsregime hebben geleden. Hoe eerlijk is haar beeld ingekleurd? Wat weten we écht over Winnie?
Mama Winnie
Winnie was een mysterie die een enorme macht en respect afdwong na jaren van bittere strijd tegen apartheid. Ze had de naam van Nelson onbevreesd in leven gehouden zowel binnen als buiten Zuid-Afrika, tot ze plotseling, door het apartheidsregime van haar voetstuk viel.
Historisch gezien zijn vrouwen die de patriarchale controle en autoriteiten hebben aangevochten – zoals de vrouwen aan de voorhoede van de Franse revolutie, de suffragettes en de feministen – allemaal bestempeld als afwijkend, onvrouwelijk, onnatuurlijk, als bedreiging voor de sociale en politieke orde.
Winnie leed als vrouw onder de bovengenoemde karakteriseringen maar ontving de dubbele lading door haar etniciteit.
Maar deze gedemoniseerde versie van Winnie als zogenaamde ‘black angry woman’, die zich snel en groots verspreidde, sloot niet aan bij de liefde en het respect waarmee ze nog steeds werd omarmd bij de meerderheid van de zwarte gemeenschappen in Zuid-Afrika.
Het verhaal van ‘Mama Winnie’ is een verhaal over hoe gemakkelijk belangrijke vrouwelijke politieke figuren in diskrediet kunnen worden gebracht en publiekelijk kunnen worden vernederd in samenlevingen die, in wezen, wit en patriarchaal blijven.
“As someone who loves you very deeply, who loves your family very, very deeply, I beg you: Say sorry (…) You are a great person, but you don’t know how your greatness would be enhanced if you would say: ‘Sorry, things went wrong.’” – Desmond Tutu
Openbare hoorzitting
In 1997 verscheen Winnie Mandela als enige ANC-kaderlid voor de Waarheids- en Verzoeningscommissie in Zuid-Afrika. Die commissie, voorgezeten door de zwarte bisschop Desmond Tutu, was ingesteld door Nelson Mandela om met slachtoffers en daders van het Apartheidsregime de wonden van vijftig jaar apartheid te helpen dichten.
Tutu vroeg Winnie zich te excuseren voor haar – nooit bewezen – betrokkenheid bij de moord op de vermeende jonge verklikker Stompie Sempei in het door geweld en anarchie geteisterde Soweto. Sempei werd vermoord door een aantal jongeren die fungeerde als haar bodyguards: de beruchte Mandela United Football Club.
“I will take this opportunity to say to Stompie’s mother how deeply sorry I am. It is true, things went horribly wrong. For that part of those painful years when things went horribly wrong, I am deeply sorry.” – Winnie Mandela
Onlangs werd in een documentaire over haar leven gesuggereerd dat ook die moord een opzet van de Veiligheidsdienst is geweest om Winnies imago te schaden. In de documentaire Winnie van de Franse filmmaker Pascale Lamche komt Winnie jaren na de verhoren terug op haar excuses.
“I was seething with rage. To this day, I ask God to forgive me for not forgiving him. Tutu was acting there for the public. Begging me to say I was sorry? I wasn’t going to say sorry as if I had been responsible for Apartheid. How dare you, really. The one person who kept the fires burning when everybody was petrified..”
De documentaire is tussen 22:00 en 06:00 via 2Doc te bekijken.
Vooral in Europa is die moord haar altijd blijven achtervolgen en overschaduwt die haar verdiensten nog altijd. In Zuid-Afrika wordt Mama Winnie vooral als held gezien, zeker in de townships. Als iemand die zich als zwarte vrouw niet liet intimideren door de witte mannen van het Apartheidsregime, roept ze bewondering op.
Dear Winnie,
Dear Winnie wil vooral die overschaduwde kanten van Winnie laten zien. Omdat haar erfenis van onverzettelijkheid tegen onrecht nog steeds als voorbeeld kan dienen. Een voorstelling waarin Winnies verhaal is doorweven met de verhalen van negen zwarte vrouwen uit de Afrikaanse diaspora die hun eigen dagelijkse strijd proberen te voeren. Voor hen is Winnie Mamma Winnie. Zij zijn haar dochters en ze willen haar verhaal, haar overtuiging doorgeven. Haar strijd is nog niet gestreden.
Inleiding voor Onderweg-podcast
Luister voor je naar de voorstelling gaat weer de Inleiding voor Onderweg-podcast bij DEAR WINNIE.